50 godina Teatralija: Mjesto kreativnih Susretanja ansambala i aktera
Ponovo su u oktobru mjesecu organizovani jedanaesti Susreti (od 20 do 27. oktobra 1984.godine). Banjalučka predstava „Balkanski špijun“ Dušana Kovačevića (NP BK BL) je po ocjeni stručne javnosti, a i publike obilježila ove Susrete. Pored kultnog djela Dušana Kovačevića na ovim Susretima pažnju su privukle i još neke predstave. Pored ostalih to su bile: „Gospoda i drugovi“ Fadila Hadžića (NP Mostar), „Bosanski kralj“ Miroslava Jančića (NP Tuzla), „Okupacija“ Laze Kostića (PMS) i „To“ Alije Isakovića (KT 55).
Dvanaesti Susreti su održani od 19. do 26. oktobra 1985. godine i protekli su u znaku dvije predstave, i to: „Sprovod u Terezienburgu“ Miroslava Krleže (NP Sarajevo) i „Neprijatno interesovanje“ Miodraga Žalice (NP Mostar). Pored ovih, pažnju su privukle i predstave: „Zla žena“ Jovana Sterije Popovića (NP BK BL), „Hi-fi“ Gorana Stefanovskog (KT 55) i „Sokol ga nije volio“ Fabijana Šovagovića (NP Zenica).
Predstave „Anera“ Ive Brešana u produkciji mostarskog Narodnog pozorišta i „Veliki briljantni valcer“ Drage Jančara, u produkciji banjalučkog Narodnog pozorišta Bosanske krajine su obilježile trinaeste Susrete profesionalnih pozorišta BiH, koji su održani od 18. do 25. oktobra 1986. godine. Pažnju sa ovih Susreta zavrijedile su i predstave: „Jugoslovenska antiteza“ Jordana Plevneša (NP Sarajevo), „Zmaj od Bosne“ Nijaza Alispahića (NP Tuzla) i „Glineni golubovi“ Radomira Putnika (NP Zenica).
I 1987. godine, u oktobru mjesecu, od 17. do 24. se održavaju četrnaesti Susreti profesionalnih pozorišta Bosne i Hercegovine u Brčkom. Predstave „Putujuće pozorište Šopalović“ Ljubomira Simovića (NP Tuzla i NP Mostar), kao i „Šoferi“ Lasla Vegela (NP Zenica) su pobrale najviše priznanja na ovim Susretima. Pažnju su izazvali pored pomenutih još i komadi: „Život provincijskih plejboja poslije Drugog svjetskog rata“ ili „Tuđe hoćemo – svoje ne damo“ Dušana Jovanovića (KT 55), „Jazavac pred sudom“ Petra Kočića (NP BK BL) i „Hidrocentrala u Suhom dolu“ Ive Brešana (NP Sarajevo).
Petnaesti po redu Susreti profesionalnih pozorišta BiH održani su od 22. do 29. oktobra 1988. godine. Protekli su u znaku predstava „Klaustrofobična komedija“ Dušana Kovačevića (NP Zenica i NP Bosanske krajine Banja Luka) i „Gamlet“ Slobodana Šnajdera (NP Sarajevo). Određenu pažnju na Susretima 1988. godine su izazvale i predstave: „Plava Jevrejka“ Isaka Samokovlije (KT 55), „Omer i Merima“ Miroslava Belovića i Stevana Pešića (NP Mostar) i „Rat i mir u Grudi“ Veljka Radovića (NP Tuzla).
Mostarska predstava „Tvrđava“ Meše Selimovića je obilježila šesnaeste Susrete profesionalnih pozorišta BiH, koji su održani od 14. do 21. oktobra 1989. godine. Pored predstave mostarskog Narodnog pozorišta još jedno djelo Meše Selimovića je bilo na programu ovih Susreta, a to je „Derviš i smrt“ (NP Tuzla).
Godine 1990, od 13. do 20. oktobra, se organizuju sedamnaesti Susreti profesionalnih pozorišta Bosne i Hercegovine. Obilježavaju ih predstave „Profesionalac“ Dušana Kovačevića (NP Bosanske krajine Banja Luka) i „Glorija“ Ranka Marinkovića (NP Mostar). Zavrijedile su posebnu pažnju i: „Medejino ogledalo“ Lasla Vegela (KT 55) i „Koštana“ Bore Stankovića (NP Sarajevo).
Umjesto osamnaestih Susreta, 1991. godine se organizuje Revija profesionalnih pozorišta Bosne i Hercegovine. Organizatori Susreta su procijenili da u vremenu kada se zle slutnje i ratni bubnjevi približavaju i Bosni i Hercegovini, a i cjelokupnom južnoslovenskom ambijentu najbolji odgovor umjetnika može biti Revija kao vapaj i krik da se stane sa suludom politikom. Revija je organizovana od 9. do 16. novembra 1991. godine. I kasnije od 2002. godine Susreti su organizovani isključivo u trećoj sedmici novembra mjeseca. Najbolja predstava na pomenutoj Reviji je bila „Bašeskija, san o Sarajevu“ Darka Lukića, u produkciji sarajevskog Narodnog pozorišta. Pored sarajevske predstave program jedine Revije, tokom trideset Susreta u četrdesetogodišnjem trajanju, činili su i komadi: „Učene žene“ Molijera (NP Sarajevo), „Djelidba“ Skendera Kulenovića (KT 55), „Hamlet u selu Mrduša donja“ Ive Brešana (NP Tuzla), „Kidaj od svoje žene“ Reja Kunija (NP Zenica), „Dom Bernarde Albe“ Federika Garsije Lorke (NP Mostar) i „Vlast“ Branislava Nušića (NP Bosanske krajine Banja Luka).
Osamnaest Susreta profesionalnih pozorišta Bosne i Hercegovine, organizovanih do 1991.godine, koji su u potpunosti bili zasnovani na produkcijama BH teatara su otvorili put za regionalizaciju Festivala do koje dolazi u prvoj deceniji trećeg milenijuma. U okviru prvih Susreta dešavalo se mnogo toga značajnog za bosanskohercegovački teatarski sistem. Bila je to zaista vrhunska pozorišna i umjetnička ponuda koja je Brčko pretvorila u mjesto kreativnih susretanja aktera i protagonista. Takva ponuda je i stvarala i razvijala navike kod publike u jednoj sredini koja nije imala profesionalno pozorište, ali koja je znala da procijeni duh profesionalizma i kvaliteta u teatarskoj umjetnosti.
Poslije desetogodišnje stanke (1991-2002) prouzrokovane dekonstruktivnim dešavanjima u Bosni i Hercegovini, druge godine trećeg milenijuma, obnovljeni su Susreti pozorišta BiH u Brčkom. Koncept Festivala je determinisan dramskim tekstom pisanim na jednom od tri jezika (bosanski, hrvatski, srpski) kojim govore konstitutivni narodi u Bosni i Hercegovini. Jezičke različitosti dramskih tekstova, kao jedno od bitnih identitetskih svojstava tri konstitutivna naroda koji egzistiraju u BiH su ono po čemu je ovaj Festival prepoznatljiv u teatarskim i kulturnim krugovima. Navedena prepoznatljivost je prva kvalitativno manifestna odrednica obnovljenih Susreta pozorišta BiH. Druga prepoznatljiva odrednica je sadržana u karakteru ovog Festivala kao jedinog državnog u prvim godinama trećeg milenijuma. Naime, do prvih obnovljenih Susreta, 2002.godine, ili u ukupnom omjeru devetnaestih po redu, u Bosni i Hercegovini nije bilo prostora, ambijenta ili mjesta susretanja, bilo festivalskog, bilo nekog drugog teatarskog ili kulturnog, na kome su i u kome su svoja ostvarenja prikazivali poslenici iz oba B-H entiteta. Devetnaesti Susreti pozorišta Bosne i Hercegovine koji su održani od 31. oktobra do 8. novembra 2002. godine su prvi Festival koji je imao državni karakter i na kome su učešća uzeli pozorišni ansambli iz Federacije BiH i Republike Srpske. Dva navedena prepoznatljiva odredišna znaka su središnje mjesto u organizovanju Susreta pozorišta BiH i veoma značajni strukturni segmenti festivalskog pozorišnog bića.
Pišu: Srdjan Vukadinović i Jakov Amidži
